افزایش سرمایه

افزایش سرمایه

اگر به تازگی بورس را شروع کرده باشید، حتما با شایعات افزایش سرمایه برخورد کرده‌اید. اما شاید به درستی ندانید که افزایش سرمایه چه معنایی دارد و آیا اتفاق مبارکی است یا خیر.

به هر نوع تغییر در سرمایه شرکت، افزایش سرمایه می‌گویند. شرکت‌های سودده، برای گسترش فعالیت اقتصادی خود دست به عملیات افزایش سرمایه می‌زنند. شرکت‌های زیان‌ده هم برای افزایش سرمایه انگیزه دارند.

مثلا در یک گاوداری، فرض کنید تمام سرمایه را گاوها تشکیل داده باشند. یک گاودار موفق سعی می‌کند با خرید گاوهای بیشتر، درآمد خود را افزایش دهد. اما چرا باید یک گاودار ناموفق به افزایش سرمایه فکر کند؟

به خاطر ماده 141 قانون تجارت، شرکتی که نیمی از سرمایه خود را به خاطر زیان از دست بدهد، باید منحل شود. در صورتی که سهامداران نخواهند شرکت را منحل کنند، می‌توانند سرمایه شرکت را به نصف سرمایه اولیه (سرمایه موجود) کاهش دهند.

اما یک راه دیگر هم به ذهن می‌رسد. این که شرکت مدعی شود که سرمایه کنونی‌اش بیشتر از سرمایه اولیه است. یعنی درست است که زیان امروز، به نیمی از سرمایه اولیه رسیده، اما این عدد کم‌تر از نصف سرمایه کنونی است. پس می‌بینیم که روش‌های متنوعی برای افزایش سرمایه وجود دارد.

افزایش سرمایه از محل سود انباشته

شرکت مدام کار می‌کند و سود می‌سازد. بخشی از این سود بین سهام‌داران توزیع می‌شود و بخشی دیگر نزد شرکت انباشته می‌شود. وقتی این سود انباشته به مبلع مناسبی رسید، شرکت افزایش سرمایه می‌دهد.

دقت کنید که وقتی سهم را می‌خرید، مالک بخشی از این سود انباشته هم شده‌اید. پس با اعلام افزایش سرمایه، درصد مالکیت شما بر شرکت بدون تغییر می‌ماند، اما تعداد سهام شما بیشتر می‌شود. به این سهام که بدون پرداخت وجه به شما تعلق می‌گیرد، سهام جایزه می‌گویند.

یک نکته دیگر این است که قبل از افزایش سرمایه، سود انباشته هم مال شما بود. پس چیزی به دارایی شما اضافه نمی‌شود. مثلا فرض کنید 500 سهم 1000 تومانی دارید. یعنی 500 هزار تومان سرمایه. حالا 1500 سهم جایزه می‌گیرید. شما 2000 سهم 250 تومانی دارید. یعنی همان 500 هزار تومان.

اما سهم شما رقیق‌شده (diluted) است و به‌خاطر مولد بودن سرمایه جدید، احتمال این که سهام شما رشد کند بالا است. از این منظر بین کسی که یک روز قبل از بسته نماد شدن نماد، و روز بعد از بازگشایی سهام را بخرد، تفاوتی وجود ندارد. مگر این که در روز بازگشایی به نرخی بیشتر از قیمت گشایش، سهم را بخرد.

یک گاو باردار را تصور کنید. اگر گاو را قبل از باردارشدن خریده باشید، حالا سود خوبی می‌کنید. اما اگر روز قبل از زایمان گاو را بخرید، یا منتظر بمانید که گوساله به دنیا بیاید و ماده‌گاو و گوساله را با هم بخرید، چیزی عوض نمی‌شود.

افزایش سرمایه از محل آورده

با 9 نفر دیگر، 10 گاو خریده‌اید. یعنی هر کدام مالک یک گاو هستید و یک دهم تولید شیر روزانه مال شما است. حالا می‌خواهید 10 گاو جدید بخرید، اما پول این گاوها را از جیب خود می‌پردازید نه از محل سود شرکت. به این روش، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی می‌گویند.

وقتی شرکت از محل آورده نقدی افزایش سرمایه می‌دهد، به سهام‌داران قبلی حق تقدم می‌دهد. حق تقدم یعنی آن‌ها هم می‌توانند نفری صد تومان بدهند، در افزایش سرمایه شرکت کنند و مالک سهام جدید بشوند. باز هم قیمت سهم پس از بازگشایی به شکلی کاهش می‌یابد که دارایی شما قبل و بعد از افزایش سرمایه تغییر نکند.

حق تقدم یعنی اولویت مشارکت در افزایش سرمایه با سهام‌داران قبلی است.

اگر دلتان بخواهد، با پرداخت 100 تومان برای هر سهم، حق تقدم خود را به سهم تبدیل می‌کنید. اگر نه می‌توانید این حق را در بازار بفروشید. اگر تا پایان پذیره‌نویسی از حق تقدم استفاده نکنید، شرکت برای شما این حق را می‌فروشد و پولش را به شما می‌دهد.

در انتهای نماد حق تقدم یک حرف ح قرار می‌دهند. مثلا حکمت (بانک حکمت ایرانیان) حق تقدمی با نماد حکمتح خواهد داشت.

افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی

اگر شما ده گاو ده میلیون تومانی دارید و 50 میلیون ضرر کرده‌اید، مشمول اصل 141 قانون تجارت خواهید شد. یا باید شرکت را منحل کنید یا سرمایه ثبت‌شده خود را به 50 میلیون تومان کاهش بدهید.

شاید در این تاریخ هر گاو 20 میلیون می‌ارزد، اما شما این موضوع را ثبت نکرده‌اید. حالا پرداخت مالیات اضافه، در ازای خارج شدن از این وضعیت بحرانی توجیه دارد. شما الان 200 میلیون تومان سرمایه دارید و 50 میلیون ضرر، که کم‌تر از نصف سرمایه ثبت‌شده شما است.

به این افزایش سرمایه، افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی می‌گویند. به خاطر شرایط تورمی در ایران، بیشتر شرکت‌های مشمول ماده 141 قادر هستند از محل تجدید ارزیابی شرایط خود را بهبود دهند.

چکیده